بعد از جنگ جهانی دوم به تعداد محدودی از کشور های اروپای به منظور بهتر شدن سیستم ترانزیتی موافقت نامه ای را تحت عنوان تیر انعقاد نمودند. موثریت این سیستم موجب عقد کنوانسیون تیر در سال 1959 زیر نظر شورای همکاری های اقتصادی سازمان ملل متحد گردید. این کنوانسیون در سال 1975 تجدید و اکنوان بنام کنوانسیون تیر 1975 مسمی است. به تعداد 68 کشور هم از کشور های اروپایی، آسیایی، شرق میانه عضویت فعال و تعداد از کشورها به شمول امریکا مرکزی و امریکای جنوبی عضویت غیر فعال این کنوانسیون را دارند. و تعداد از کشورها با در نظرداشت موثریت این کنوانسیون در حال ملحق شده به این کنوانسیون می باشد. در حال حاضر به تعداد 58 کشور به صورت فعال از این سیستم استفاده می نمایند. افغانستان در ماه سپتمبر 2013 رسما عضویت اش را فعال و حق استفاده از این سیستم را دارد.

سازمانهای مرتبط با سیستم تیر

اتحادیه بین المللی حمل و نقل جاده ای (IRU)

سازمان ایرو بالاترین رکن کنوانسیون گمرکی حمل و نقل جاده ای است که در سال 1948 تاسیس شد. هدف این سازمان ارتقاء بخش حمل ونقل بین المللی اموال و مسافر است. و در مسایل ذیل از صنعت حمل ونقل جاده ای دفاع و هر کجا لازم باشد رهنمود و نظرات کارشناسی خود را ارائه میدهد:

-      مسایل مربوط به محیط زیست

-      عبور مرزی

-      توسعه زیر ساخت های لازم

-      پیگیری و بررسی تغییرات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی

-      تخلفات جاده ای، قاچاق اموال و مسافر

-      قوانین و تعرفه های جاده ای

-      استاندرد ها و...

گمرک افغانستان

گمرک افغانستان وابسته به وزارت مالیه کشور تحت نظارت معینت عواید و گمرکات و رئیس عمومی گمرکات اداره میشود که هدف گمرک افغانستان عبارتست از:

-      اجرای قانون امور گمرکی و مقرره اجرائی آن و سایر مقرراتی که اجرای آن به عهده گمرک است

-      وصول درآمد برای دولت

اتاق تجارت و صنایع افغنستان  (موسسه ضامن)

صدور کارنه تیر بر عهده اتاق تجارت و صنایع افغانستان واگذار شده و اتاق طبق تعهدی که در مقابل گمرک افغانستان متقبل شده است، ضامن پرداخت مطالبات گمرک اعم از حقوق گمرکی و سود بازرگانی و جرائم ناشی از هر نوع تخلف گمرکی و ... که به موجب قانون و مقررات اجرائی آن به اموال موضوع کارنه تعلق می گیرد، خواهد بود.

اهداف سیستم تیر

-      ایجاد تسهیلات گمرکی و ساده نمودن تشریفات آن و تسهیل در امر حمل و نقل

-      تسریع و تسهیل در مبادلات بین المللی و صرفه جویی در وقت و هزینه ها

-      جلوگیری از کنترول و بازرسی های مکرر جهت جلوگیری از تاخیر

-      استاندرد نمودن اسناد برای انجام عملیات ترانزیتی

-      رفع مشکل سپردن تضمینات گمرکی در مرزهای وردی

فواید یا مزایای سیستم تیر

-      ایجاد بستری مناسب و مطمئن و قابل قبول برای کشور ها، جهت تضمین حقوق و عوارض گمرکی و تسهیل در امر حمل و نقل و ساده کردن تشریفات گمرکی

-      سرعت بخشیدن به حرکت اموال تحت مهر و سیم و سرغچ گمرکی از طریق جاده و صرفه جویی در وقت و مخارج

-      امکانات حرکت اموال طبق روش های یک شکل و استاندرد، فارغ از تشریفات گمرکی در هر کشور

-      به حداقل رساندن سوء استفاده در بازکردن محمولات و تعویض آنها و یا خطر سرقت و سایر خسارت های احتمالی در سیستم تیر

-      جلوگیری از دخالت های غیر مجاز

-      رعایت مقررات و قوانین ملی هر کشور

ارکان سیستم تیر

سیستم تیر بر 6 پایه اصلی پایه گذاری شده است که عبارتند از:

-      امنیت کانتینر یا واسطه نقلیه جاده یعنی کانتینر یا قسمت بار وسیله نقلیه طوری ساخته شده و محفوظ باشد که بتواند بدون امکان دستکاری محمولات ترانزیتی را حمل نماید. بنابراین اموال را فقط در صورتی می توان تحت پوشش کارنه تیر حمل کرد که وسائط نقلیه یا کانتینرها مطابق استاندرد های کنوانسیون تیر بوده و به همان روش مورد پذیرش گمرک قرار گرفته باشد.

-      سلسله تضمینات بین المللی: دومین رکن سیستم تیر، سیستم ضمانت بین المللی آنست. این سیستم به این منظور ابداع شده که اطمینان حاصل شود حقوق و عوارض و مالیات گمرکی حیف و میل نگردد. بنابراین حقوق و گمرکی که در اثر هر گونه عملیات خلاف از سوی گمرک ادعا شود، از طریق سلسله تضمینات بین المللی پوشش داده میشود. زنجیره تضمین کننده موجود توسط سازمان ایرو سازمان داده شده و پشتیبانی می گردد.

-      رکن سوم کارنه تیر می باشد. کارنه ها فعلا توسط سازمان ایرو تحت شرایطی که در قرارداد امضاء شده با موسسات ضامن کشورها معین شده، در اختیار آنها گذاشته می شود که از محدودیت واردات و حقوق و عوارض گمرکی معاف می باشد.

-      رکن چهارم همکاری یک شکل در کنترول گمرکی

-      رکن پنجم کنترول های افزوده

-      رکن ششم ایمنی سازی تیر و اظهاریه الکترونیکی از قبل

کارنه تیر

کارنه تیر یعنی حمل ونقل بین المللی اموال از طریق جاده و سندی است که به صحابت آن ترانزیت اموال از یک گمرک خانه در یک کشور به مقصد یک گمرک خانه در کشور دیگر (مقصد) انجام می گیرد که این عمل به اعتبار دفترچه ای موسوم به کارنه تیر با برخورداری از سرعت عمل و تسهیلات ویژه صورت می پذیرد.

استفاده کارنه تیر

کارنه تیر یک سند ترانزیتی گمرکی است که در عملیات حمل ونقل بین المللی جاده ای استفاده میشود. کارنه 4 صفحه ای،  6 صفحه ای، 14 صفحه ای و 20 صفحه ای. از این رو می توان یک کارنه تیر را در 2 یا 3 یا 7 و یا اگر بیشتر باشد در 10 کشور به کار برد.

پزیرش یا قبول شرکت های ترانسپورتی در سیستم تیر

ابتدا شرکت حمل و نقل بین المللی مشخصات وسایط نقلیه از قبیل (نوع وسیله ، نام و آدرس دارنده، شماره شاسی، شماره جواز شرکت ترانسپورتی، شماره لایسنس... ) را روی فورم مربوطه که از نزد اتاق تجارت و صنایع افغانستان دریافت همراه با عکس های که از جهات مختلف وسیله نقلیه گرفته چهار قطعه عکس از کشنده و چهار قطعه عکس از تریلی به اتاق ارائه میدهد تا پس از یادداشت و ثبت در دفتر مخصوص و اختصاص شماره، مراتب را به گمرک جهت بازدید اعلام نماید. سایر موارد ضروری:

-      فورم درخواستی امضاء شده

-      جواز فعالیت شرکت ترانسپورتی که اجازه فعالیت بیرونی را داشته باشند

-      اسماء رئیس، معاون و در صورت امکان شهمداران شرکت، شماره تماس و ایمل آدرس

-      لیست وسایط نقلیه همراه با مشخصات آنها که تحت سیستم تیر  فعالیت نمائید

-      جواز سیر وسیله نقلیه صادره ریاست ترافیک، وزارت داخله

-      لیست رانندگان همراه جواز رانندگی بین المللی و کاپی پاسپورت آنها

-      اسناد و مدارک سابقه تجارتی، و دیگر اسناد و مدارک که نشاندهنده تجارت گذشته شرکت باشد

-      سند اعتبار مالی به شمول هر نوع اسناد بانکی و صورت حساب آخرین سال فعالیت

-      صورت حساب سالانه مالی، بیلانس سالانه و غیره

-      گزارش وضعیت مالی شرکت که توسط گمرک و مقامات مالیاتی گزارش داده میشود

-      امضاء تعهد نامه شرکت ترانسپورتی توسط متقاضی و یا نماینده رسمی آن

-      سند معرفی شخصیکه کارنه تیر را به نمایندگی از شرکت ترانسپورتی دریافت کرده میتواند (اسم، وظیفه و نمونه امضاء)

-      کاپی اظهارنامه تعهد شرکت ترانسپورتی

-      گواهی قبولی واسطه نقلیه جاده ای که تحت سیستم تیر فعالیت نماید، صادره توسط ریاست گمرکات

-      مهر شرکت که دارای معلومات (اسم شرکت، کشور، ولایت، شهر و ID مشخص شده توسط اتاق) باشد