په افغانستان کې، ډیری د میرمنو مالکینو سوداګریو مایکرو، کوچني، او متوسط تجارتونه دي. لاندې معلومات او احتیاطي تدابیرو په اړه لارښوونې شوي دي ترڅو د کارګرانو ترمنځ د کوید-۱۹ د لیږد مخنیوي او کمول او د سالم کاري چاپیریال ساتلو کې مرسته وکړي.
سوداګړۍ او کارګمارونکي باید:
- تازه او دقیق معلومات، په ځانګړي توګه د عامې روغتیا وزارت (MOPH) لخوا ترلاسه کړئ - https://moph.gov.af، د دې لپاره چې د ځواب ویلو په څرنګوالی باندې با خبر اوسي.
- د پلان په ټوګه اړتیا ورته رامینځته کړئ، پلي کړئ، او نوي کړئ چې د کارځای پوري مشخص وي. دا مهم دي چې ټولې ساحې او دندې وپیزنئ کوم چې ممکن د کوید-۱۹ سره احتمالي څرګندونه ولري، او بیا د افشا کیدو احتمالي کمولو لپاره لارې چارې په ګوته کړئ. پلانونه باید په پام کې ونیول شي چې کارمندان یې د دې وړتیا لري چې کوید-۱۹ خپور کړي حتی که دوی هیڅ کوم علامت ښکاری(هیڅ نښه نلري).
- د ټولو کارمندانو سره معیاري عملیاتي پلانونه او پروسیجرونه شریک کړئ او د دوی څخه د معلوماتو غوښتنه هم وکړئ.
که چیرې کار له کور یا دفتر څخه ترسره کیږي، دا مهم دي چې احتیاطي تدابیر ونیسو ترڅو د کوید-۱۹ خپریدو کمولو کې مرسته وکړو.
د کار ګمارونکو لپاره وړاندیز شوي لارښوونې
- هغه کسان (په ځانګړي توګه د تنفسي ستونزو سره مخ) وهڅوئ چې ناروغه یا ښه نه وي چې کور کې پاتې شي او د کار ځای ته لاړ نشي.
- د لاس مینځلو/ ضد عفوني کولو اسانتیاوې جوړول، د روان اوبو او صابون سره چی په کارځای کې شتون لري بشپړ کړئ او ډاډ ترلاسه کړئ چې ټول اشخاص د ننوتلو دمخه دوی کارول کیږي. صابون مایع ممکن د صابون بار څخه غوره وي ځکه چې ډیری د صابون بار سره اړیکه کې راځي.
- کارمندان وهڅوئ چې د کارځای ته د رسیدو پرمهال لږترلږه ۲۰ ثانیو لپاره خپل لاسونه د صابون او تودو اوبو سره او همدارنګه د ورځې په جریان کې ومینځئ. د هر کارګر لپاره د لاس پاکول کاغذ یا پاکه جامو چموتو کړئ چې یوازې کارګمار یې وکاروي. که د جامو تولیه څخه کار واخلئ، هره ورځ یې ومیځئ ترڅو د میکروبونو او احتمالي ناروغئ خپریدو مخه ونیسي.
- د لاس ضد عفوني کوونکي مایع چمتو کړئ که صابون او اوبه شتون ونلري، خلک لاس ضد عفوني کوونکي مایع ته لارسرسی ولري چې لږترلږه ۶۰٪ الکول لري.
- په منظم ډول هغه سطحونه پاک او ضد عفوني کړئ چې خلک یې په مکرر ډول سره په تماس کیږي، د میز سرونه، میزونه، چوکۍ، کمپیوټرونه، کیبورډونه او کمپیوټر موز، تلیفون، د دروازې لاستی، د میز روکونه، حمامونه، پخلنځی، او نور شیان په ګډون.
- ډاډ ترلاسه کړئ چې ګډې سیمې لکه تشنابونه، پخلنځی، او وایسټبلونه ښه هوا لري او خلاص دي.
- د هرچا څخه غوښتنه وکړئ څوک چې د کارځای ته ننوځي ماسک واغوندي او دا چې د دوی خوله او پوزه واړه پوښ کړئ. د هغه چا لپاره اضافي پاک ماسک چمتو کړئ چې ماسک نلري. ډاډ ترلاسه کړئ چې هرڅوک خپل ماسک تعقیب کړي ترڅو هیڅ ککړتیا پیښ نشي.
- لوی غونډو محدود کړئ.
- د لږترلږه ۲ متره په اندازه ټولنیز واټن وساتئ. ډاډ ترلاسه کړئ چې کارمندان ناست وي او/یا لږترلږه ۱-۲ متره لرې ودرېږي. که اړتیا وي، د کار سټیشنونه تنظیم کړئ. که ځای لږ وي، بیا د کارمندانو ترمنځ د یوې ورځې څرخیدل دنده په پام کې ونیسئ (یا نور وقفې) د کارځای د ماښام یا سهار په ژوره توګه پاک او ضدي عفوني شي ترڅو د میکروبونو شریکولو مخه ونیول شي.
- هرڅه وځنډوئ چې له امله یې کارمندان په یو ځای کې د راټولیدو لامل کیږي چیرې چې دوی به یو بل ته نږدې موقعیت ولري تر هغې پورې چې وبا ختمه نه وی. که دا امکان نلري، بیا هڅه وکړئ چې دا فعالیت په بهر کې وساتئ او د لنډې مودې لپاره دا دوام ورکړئ.
- خونه او دفترونه بایه ښه هوا ولري او، که امکان ولري، د کارمندانو ترمنځ واټن باید لږترلږه ۱-۲ متره وي.
- په آزاده هوا کې د پیرودونکو لپاره د انتظار ساحه چمتو کړئ او هڅه وکړئ چې لږترلږه له یو بل څخه ۱-۲ متره لرې وي. په یوځل او یو ځای کې د پیردونک لوی شمیر منلو څخه مخنیوی وکړئ او هڅه وکړئ چې مراجعین په مختلفو برخو وویشئ او جلا یې وساتئ.
- له خپلو کارمندانو څخه وغواړئ راپور ورکړئ چې ایا دوی په کور کې د کورنۍ په کوید-۱۹ یا فلو سره ناروغ غړی لري. یو راپور خوندي کړئ.
- د ټولو کارګرو راجسټریشن نوم، پته، د تلیفون شمیره یا بریښنالیک پتې وساتئ ترڅو د اړتیا په صورت کې له دوی سره اړیکه ونیسئ که ستاسو یو کارګر په تیرو ۱۴ ورځو کې د کوید-۱۹ په ناروغۍ اخته شوی وي.
- د زکام فصل په جریان کې، کارګران و هڅوئ چې د زکام واکسین ترلاسه کړي.
- د امکان ترحده د سوداګرۍ سفر مخنیوی وکړئ، په خاصه توګه هغو ولایتونو کې چیرې چې کوید-۱۹ موندل شوی.
- د هغو کارمندانو لپاره څوک چې د کوید-۱۹ مثبت ناروغ سره اړیکه درلودلی او نښې او علایم نلري:
- سوداګرۍ باید هر هغه کارمند ته اجازه ورکړي چې د کوید-۱۹ مثبت ناروغ سره اړیکه ولري ترڅو د ۱۴ ورځو لپاره په قرنطین کې کور کې پاتې شي او اجازه ورنکړئ چې د کارځای ته لاړ شي.
- سړی باید د امکان ترحده په یوه جلا خونه کې پاتي شي او، که دا امکان نلري، د کار ځای کې د ټولو خلکو سره په ټولو شرایطو کې لږترلږه د ۱-۲ مترو فاصله په پام کې ونیسئ.
- لږترلږه ۲۰ ثانیو لپاره هر نیم ساعت کې لاسونه د صابون او تودو اوبو سره ومینځئ.
- عمومی ځایونو لکه جوماتونو، بازارونو، روغتونونو او نورو ځایونو ته له تګ څخه مخنیوی وکړئ. که تاسو د کوید-۱۹ نښې لرئ (لاندې جدول وګورئ)، ۱۶۶ ته زنګ ووهئ او لارښوونې تعقیب کړئ.
- د امکان ترحده د شیانو د لمس کولو څخه ډډه وکړئ چې نور یې اړیکه دی، او شخصي توکي لکه شیټونه، صابون، بشقابی، او تولیه مه شریک کوئ.
- کله چې ټوخه کوي یا اچنه اچوي، خوله او پوزه د رومال یا تیشو او یا هم د وربشو سره پوښ کړئ.
- پداسې حال کې چې ټولې دندې د کارګمارونکي ځای تا ټاکل شوي کاري ځای بهر نشي ترسره کیدي، مشخص کړئ چې ایا کوم کارونه په کور کې ترسره کیدی شي او کارمندانو ته د کور څخه د کار کولو اجازه په پام کې ونیسئ، په پام کې نیولو سره چې ایا کارمند په اغیزمنه او خوندي ډول ترسره کولو لپاره اړین تجهیزات، اوزار یا تیکنالوژي لري. د کور کارکونکو کارمندانو ته خبر داری ورکړئ چې دوی د خپل روغتیا او خوندیتوب او د نورو خوندیتوپ پاملرنې مسولیت لري، د مناسب وسایو یا محافظتي تجهیزاتو نه کار اخیستل.
- د عامې روغتیا وزارت او عامې وزارت چارواکو لخوا وړاندې شوې مشورې او لارښوونې تعقیب کړئ. د تازه معلوماتو لپاره، د عامې روغتیا وزارت ویب پانې ته مراجعه وکړئ (MoPH.gov.af). لارښود (د مثال په توګه خپل لاسونه ومینځئ، سترګې او خولې مه لمس کوئ.) د روغیتا وزارت لخوا چمتو شوي باید د لیدو لپاره ساحې کې د کارمندانو لپاره پوسټ شي.
د هر چا لپاره عمومي لارښوونې (کارګمارونکي، کارمندان او د کارځای ته لیدونکي)
- هرڅوک چې ټوخی، تبه یا ساه/ تنفسي ستونزې ولري باید کور کې پاتې شي او کارکولو یا ګنه ګونه ځایونو ته له تللو ډډه وکړي.
- هغه کارمندان چې ښه دي مګر څوک چې په کور کې د کوید-۱۹ سره کورنۍ ناروغ غړی لري باید سمدستي خپل سوپروایزر ته خبر ورکړي.
- د کارځای ته رسیدو سره، هر څوک باید لږترلږه ۲۰ ثانیو لپاره خپل لاسونه د صابون او تودو اوبو سره ومینځي او بیا یې خپل لاسوه په پاک تولیه سره وچ کړئ چې د بل چا لخوا ندي کارول شوي.
- دا وړاندیز شوی چې هرڅوک لږترلږه د ۲۰ ثانیو لپاره هره ورځ په ورځ کې ۳۰ ځله خپل لاسونه په صابون او تودو اوبو سره ومینځي. پداسې حال کې چې دا غوره انتخاب دی، که صابون او اوبه موجود نه وي، بیا د لاس ضد عفوني کوونکي مایع په کارولو سره لاسونه پاک وساتئ چې لږترلږه ۶۰٪ الکول لري.
- هرڅوک باید د خپل لاسونو پاکوالي لپاره د لاس ضدي عفوني کوونکی مایع وساتي که د لاس مینځلو سهولت شتون نلري.
- دا مهمه ده چې ماسک واغوندئ او ډاډ ترلاسه کړئ چې دا دواړه خوله او پوزه پوښي. که تاسو ماسک هیر کړی، بیا د کارځای څخه وپوښتئ که چیرې دوی یو اضافي پاک ماسک ولري چې تاسو یې واغوندئ. یوځل واغوندئ، او ماسک بیرته مه ورکوئ.
- د لاسونو لرلو، د مخ لاس وهل، غېږه، او د لاسونه ښکلول څخه مخنیوی وکړئ، ځکه چې تاسو نه پوهیږئ که چیرې هغه څوک چې تاسو سره لاس ورکوي، یا ستاسو مخ وړاندې خپل مخ ولګوي ممکن اخته شوی وي. دا امکان لري چې په ناروغۍ اخته شي، مګر ښکاره نشئ یا هیڅ څرګند نښې نلرئ.
- کله چې ټوخۍ کوي یا چنه اچه وي، مهرباني وکړئ خپله خوله او پوزه په ترتیب سره د نس سره پوښ یا ټوخی یا چنه د خپل ورون په دننه کې وکړئ څکه چې ویروس په هوا کې خوشې کیدی شي او نورو ته لیږدول کیدی شي.
- خپل مخ، خولې، پوزې او سترګو ته د لاس اچولو څخه مخنیوی وکړئ ځکه چې په دې کولو سره، تاسو ممکن یو انتان خپور کړئ ځکه چې ستاسو لاسونه ویروس لري.
- لږترلږه یو متر (لکه دوه متره) د نورو خلکو څخه لرې وساتئ. نور واټن وساتئ که چیرې څوک د تنفسي ناروغئ سره مخ وي.
- د کوم ناروغ لید څخه مخنیوی وکړئ ترڅو د کوید-۱۹ خپریدو خلاص نه وي.
- که ستاسو دنده تاسو ته اړتیا ولري چې خلکو یا سطحونو ته لاسرسی ومومي چې نورو یې نیولی وي، بیا مهرباني وکړئ ماسک او دستکشې واغوندئ او د هر شفټ بدلون په پای کې ماسک او دستکشې بدل کړئ. د دې دستکشو سره خپل مخ مه مهږدئ ځکه چې دوی ممکن د سطحې څخه میکروبونه غوره کړي. کارول شوي ماسکونه او دستکشې په کثافاتو کې واچوې چی په بشپړه توګه سوځیدنه یا ضایع شي، او سمدلاسه لږترلږه ۲۰ ثانیو لپاره خپل لاسونه د صابون او تودو اوبو سره ومینځئ.
- دا پوهیږي چې ټولې دندې د کارګمارونکي ځای یا ټاکل شوي کاري ځای څخه نشي ترسره کیدی. کله چې پریکړه وکړئ چې ایا د کور څخه کار کول یو انتخاب دی، وټاکئ او پریکړه وکړئ چې ایا کوم کارونه په کور کې ترسره کیدی شي او یا تاسو اړین تجهیزات، اوزار یا تیکنالوژي لرئ ترڅو وکولی شئ په اغیزمنه او خوندي ډول یې ترسره کړئ. کله چې د کور څخه کار کوئ، دا مهمه ده چې د خپل ځان روغتیا او خوندیتوب او د نورو خوندیتوب ته پاملرنه وکړئ، د مناسب وسایلو یا محافظتي تجهیزاتو کارول.
د کور میشته کارګرو لپاره وړاندیز شوي لارښوونې
که چیرې کار له کور یا دفتر څخه ترسره کیږي، دا مهم دي چې احتیاطي تدابیر ونیسو ترڅو د کوید-۱۹ خپریدو کمولو کې مرسته وکړو.
- که د کارځای په کور کې موقعیت ولري او ځای اجازه ورکوي، دا مهمه ده چې د کار لپاره وقف شوی کاري ساحه ولرئ.
- خپل ځان او نورو پاملرنه وکړئ، د هر مناسب وسیلې یا محافظتي تجهیزاتو نه کار واخلي، لکه ماسک.
- که چیرې له یو څخه ډیر خلک شتون ولري څوک چې د کور کاري ځای کې کار کوي او دا په کوم بل ځای کی اوسیږی بیا مهرباني وکړئ ټولنیز واټن مراعت کړئ، لږترلږه د ۲ متره لرې ولاړ یا ناست ولرئ، او ماسک واغوندئ.
- هره ورځ د کاري ساحې پاکول او ضدي عفوني کول. پرېږدئ چې سطحونه د ۱-۴ دقیقو لپاره مرطوب پاتې شي ترڅو د وچولو دمخه په سمه توګه غیر منتشر کړئ. د هر بریښنايی وسیله په خلاصیدو کې د مرطوب مخه ونیسئ، او خپل بریښنایی وسیله په کوم ضد عفوني مایع کې ډوب نکړئ حتی که چیرې جوړونکی ووایی چې د دی کار ظرفیت هم ولري.
- هرې سختې او بی اغیزه سطې پاک کړئ، په شمول:
- د کمپیوټر مانیتور، کیبورد او کمیپوتر موس
- تلیفون
- کاری میز، د خوړل میز، یا څوکۍ
- د لامپ یا چراغ سویچ
- خپل لاسونه د ورځې په اوږدو کې لږترلږه ۲۰ ثانیو لپاره د صابون او تودو اوبو سره ومینځئ. پداسې حال کې چې دا غوره انتخاب دی، که صابون او اوبه شتون نلري، بیا د لاس ضدي عفوني کوونکي مایع په کارولو سره خپل لاسونه پاک وساتئ چې لږترلږه ۶۰٪ الکول لري.
- که د لاس مینځلو سهولت شتون نلري د خپل لاسونو پاکولو لپاره د لاس ضدي عفوني کوونکي مایع څخه کار واخلي.
- کله چې بهر ځي، دا مهمه ده چې ماسک واغوندئ او ډاډ ترلاسه کړئ چې دا دواړه خوله او پوزه پوښي.
- که تاسو د ټوخي، تبه، یا ساه اخیستلو/ تنفسي ستونزې ولرئ، بیا کور کې پاتې شئ او د ګنه ګونو ځایونو ته د ورتګ مخنیوی وکړئ.
- د لاسونو لرلو، د مخ لاس وهل، غېږه، او د لاسونه ښکلول څخه مخنیوی وکړئ، ځکه چې تاسو نه پوهیږئ که چیرې هغه څوک چې تاسو سره لاس ورکوي، یا ستاسو مخ وړاندې خپل مخ ولګوي ممکن اخته شوی وي. دا امکان لري چې په ناروغۍ اخته شي، مګر ښکاره نشئ یا هیڅ څرګند نښې نلرئ.
- کله چې ټوخۍ کوي یا چنه اچه وي، مهرباني وکړئ خپله خوله او پوزه په ترتیب سره د نس سره پوښ یا ټوخی یا چنه د خپل ورون په دننه کې وکړئ څکه چې ویروس په هوا کې خوشې کیدی شي او نورو ته لیږدول کیدی شي.
- خپل مخ، خولې، پوزې او سترګو ته د لاس اچولو څخه مخنیوی وکړئ ځکه چې په دې کولو سره، تاسو ممکن یو انتان خپور کړئ ځکه چې ستاسو لاسونه ویروس لري.
- لږترلږه یو متر (لکه دوه متره) د نورو خلکو څخه لرې وساتئ. نور واټن وساتئ که چیرې څوک د تنفسي ناروغئ سره مخ وي.
- د کوم ناروغ لید څخه مخنیوی وکړئ ترڅو د کوید-۱۹ خپریدو خلاص نه وي.
- که ستاسو کار تاسو ته اړتیا لري خلکو یا سطحونو ته چې نورو یې لمس کړی وي، بیا ډاډ ترلاسه کړئ چې تاسو د دوی استعمالولو دمخه دوی پاک کړئ.
- که تاسو د کور څخه بهر د نورو محصولاتو ته محصول چمتو یا ترلاسه کوئ، بیا ډاډ ترلاسه کړئ چې محصول یې د اداره دمخه پاک دی.
که چیري یو کارمند په کوید-۱۹ انتان شکمن یا په معرض کي وي
- د عامې روغتیا وزارت په وینا، لاندې خلک په کوید-۱۹ کې شکمن دي که څوک ولري:
- په تیرو ۱۴ ورڅو کې افغانستان ته راستون شوی یا د کوید-۱۹ نښې لري.
- د داسې ناروغ سره اړیکه نیول شوي چې په تیرو ۱۴ ورځو کې یې د کوید-۱۹ لپاره مثبت ازموینه کړې، او همدا اوس ټوخی کوي، چنه اچوي، او د تنفسي اختلاطات لري.
- د یو روغتون لیدنه چې د کوید-۱۹ ناروغانو درملنه کوي، او اوس ټوخیږی، چنه اچوی، او د تنفسي مشکلات لری.
- د خپلوان، کورنۍ غړي، یا ملګري سره نږدې اړیکې درلودې څوک چې په تیرو ۱۴ ورځو کې یوه پورتنۍ نښې لري
- پورتني هر سناریو کې، مهرباني وکړئ په ۱۶۶ وړیا شمیره یا د عامې روغتیا ولایتي ریاست لپاره شمیره د کوید-۱۹ مسول شخص ته زنګ ووهئ او د دوی لارښوونې تعقیب کړئ، او/ یا ستاسو په سیمه کې شتون لرونکي کلینیک یا روغتون ته لاړ شئ کوم چې د کوید-۱۹ ازموینې اخیستو لپاره صلاحیت لړي او د کوید-۱۹ اړوند درملو وړاندیز وکړئ.
کوید-۱۹ څنګه خپریږي
د عامی روغتیا او CDC په وینا، کوید-۱۹ په عمه توګه له یو کس څخه بل ته خپریږي، او حتی د هغه خلکو لخوا هم خپور کیدی شي څوک چې نښې نه ښیې د لاندې لارو له لارې:
- مستقیم لار: کله چې خلک له یو بل سره نږدې اړیکه ولري (په یوه متر کې). ویروس د تنفسي څاڅکو له لارې هوا کې خپور کیدلی شي کله چې په ناروغۍ اخته شوی کس ټوخیږي، چنه اچوي، یا خبرې کوي. دا بیا د نږدې خلکو خولې یا پوزې ته رسیږی یا سږو ته تنفس شي.
- غیر مستقیم لاره: یو څوک ممکن د سطحې یا څیز سره په واسطه ویروس ترلاسه کړي چې پدې ناروغۍ اخته شوی دی او بیا د دوی خوله، پوزه یا سترګو ته لاس واچوي.
د کوید-۱۹ او نورمال فلو ترمنځ توپیر څرنګوالی
د عامې روغتیا وزارت په وینا، لاندې نښې او علایم د کوید-۱۹ او نورمال فلو ترمنځ توپیر کولو لپاره شتون لري.
د عام فلو نښې او علایم
د کوید-۱۹ نښې او علایم
د سر عادی درد
د سر جدی درد
عادی تبه
لوړه تبه
روانه پزې او بندی پزې
پزې بندیښ نلري او نه بهیږي
دوامداره چنه اچونه
عادی ساه اچونه
د ستونی درد
ستونی درد نلري
د ځان عادی ټکان
ځان جدي ټکان نلري
د عضلاتو عادی درد
د عضلاتو شدید درد
ټوخی د بلغم سره
وچ ټوخی
د کار نړیوال سازمان د کرونا ویروس وبا د خپریدو د مخنیوي لپاره د کور څخه د کار کولو په اړه د کار ګمارونکي لارښود
https://www.ilo.org/actemp/publications/WCMS_745024/lang--en/index.htm
د میرمنو مالکینو سوداګريو لپاره د کوید-۱۹ لارښود
